PC Solid State Drive (SSD) hakkında sıkça sorulan sorular: a Wear Leveling nedir? Aşınma dengelemesi olarak çevirebileceğimiz wear leveling, SSD denetleyicisinin, SSD ömrünü uzatabilmek için veri yazmalarının, mevcut hücreler arasında eşit olarak dağıtılmasını sağlamasıdır. Her bir hücre yalnızca sonlu sayıda yazma / silme işlemine dayanabildiğinden aşınma dengelemesi işlemi olmaksızın eşit olmayan bir biçimde bazı hücrelerde sürekli işlem yapılması, bu hücrelerin ve dolayısı ile SSD sürücünün erken aşınmasına ve kullanılamaz hale gelmesine sebep olur. a RAID yapılandırmasında yer alan SSD sürücümde TRIM işlevi hala etkin midir? Mevcut RAID kontrolcülerin birçoğu henüz TRIM komutunu desteğine sahip değildir. Ancak bazı güncel RAID kontrolcüler ve yongasetleri TRIM komutunu desteklemektedir. Detaylı bilgi için anakart ya da RAID kontrolcü kullanım kılavuzuna başvurulmalıdır. a TRIM nasıl kullanılır? [XP/ Vista] – İşletim sistemleri TRIM komutunu desteklemez. – SSD sürücü ile sunulan yönetim uygulaması kullanılarak 7-15 günde bir TRIM eşdeğeri işlev çalıştırılarak sürücü verimliliği arttırılır. [Windows 7/Windows Server 2008 ve üzeri sürümler] FAT32 dosya sistemi desteklenmez. Dosya sistemi NTFS olmalıdır. TRIM işlevi çalıştırılmaz, Etkinleştirme ve Devre Dışı bırakma mümkündür. fsutil komutu ile TRIM etkinleştirmek için Programlar > Donatılar > Komut İstemi başlığına sağ tıklayıp Yönetici Olarak Çalıştır seçilir. b. Komut satırına “fsutil behavior query DisableDeleteNotify” yazılıp Enter tuşuna basılır-> “DisableDeleteNotify = 0” sonucu çıkarsa TRIM etkinleştirilmiş demektir. Eğer etkin değil ise “fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0” komutu yazılır ve Enter tuşuna basılarak işlev etkinleştirilir. [Linux] – fstrim komutunun kullanılması önerilir. Ancak Linux sürümlerine bağlı olarak komut değişkenlik gösterebildiği için ilgili sürümün destek sayfalarına bakılmalıdır. [Mac OS] – İşletim sistemi sürümlerine bağlı olarak farklı komutlar ya da uygulamalar ile TRIM etkinleştirilebilir. Detaylı bilgi için Apple tarafından sağlanabilir. a TRIM nedir? TRIM, veriler silindiğinde ya da artık geçerli olmadığında işletim sisteminin SSD sürücüye bildirimde bulunmasını sağlayan bir araçtır. TRIM, geçersiz veriyi silme için hazırlayarak Garbage Collection (çöp toplama) işlevinin daha verimli olmasını sağlar. İşlem gören alan daha sonraki işlemlerde kullanılmak üzere “boş alan” olarak işaretlenir. Varsayılan olarak işletim sistemi, SSD sürücüye hangi verinin boşta olduğunu bildirmemektedir. TRIM, işletim sisteminin SSD sürücüye hangi verinin artık geçerli durumda olmadığını bildirmesini sağlar. Bu sayede Garbage Collection (çöp toplama) sırasında SSD geçersiz verileri atlayarak işlem yapar. a İşletim sistemim içerisinde Secure Erase işlemini nasıl gerçekleştirebilirim? Secure Erase işlemini gerçekleştirmeden önce SSD sürücünün bellenim(firmware) sürümün güncel olduğundan emin olunuz. Ayrıca sürücü içerisindeki veriler silineceğinden yedekleme yapılması önerilir. İşletim sisteminin bulunduğu SSD üzerinde Secure Erase işlemi gerçekleştirilemez. Sürücü ikincil sürücü olarak sisteme bağlı olmalıdır. [Windows] SSD sürücü ile sunulan yönetim uygulamasının Secure Erase işlevini kullanılır. Uygulama içerisindeki talimatlar gerçekleştirilerek Secure Erase işlemi gerçekleştirilir. [DOS] SSD yönetim uygulaması kullanılarak DOS önyükleme/boot sürücüsü (USB, CD, DVD) oluşturulur. Sistem kapatılıp, bu DOS sürücü üzerinden başlatılır. Uygulama içerisindeki talimatlar takip edilerek Secure Erase işlemi gerçekleştirilir. [Linux] DOS sürecindeki adımları uygulayın ya da hdparm komutu ile aşağıdaki adımları uygulayın. o 1.Aygıtı kontrol edin (sürücünüzün takılı ve sistem tarafından algılanmış durumda mı) $ sudo fdisk -l o 2.Aygıt durumunu kontrol edin (1. Adımda listenen aygıtlarda sürücünüz /dev/sdb olsun ) => Sürücü durumu “not frozen”, olmalıdır aksi durumda Secure Erase çalışmaz. $ sudo hdparm -I /dev/sdb o 3.Parola ayarlayın (aşağıdaki komut örneğinde parola için NULL değerinin kullanılmasını önermektedir bu nedenle NULL olarak ayarlanmıştır) $ sudo hdparm –security-set-pass NULL /dev/sdb o 4.Secure Erase işlemini başlatın $ sudo hdparm –security-erase NULL /dev/sdb [ Kaynak] – http://linux.die.net/man/8/hdparm – http://tinyapps.org/docs/wipe_drives_hdparm.html [MAC] Mac OS işletim sistemi içerisinde secure-erase işlemi için dahili uygulama mevcuttur. Detaylı bilgi için – http://support.apple.com/kb/TA24002 a Secure Erase nedir? Secure Erase, tüm hücrelerdeki verileri silinerek (FF durumuna alınır) SSD içerisindeki tüm verilerin kalıcı olarak silinmesi işlemidir. Ayrıca Secure Erase işlemi ile SSD sürücü fabrika ayarları durumuna getirilerek, SSD sürücünün donanımsal ya da yazılımsal sorunu durumunda sürücünün sıfırlanması sağlanır. a Over Provisioning nasıl ayarlanır? SSD sürücü ile sunulan yönetim programları Over-Provisoning ayarı yapılmasına imkan tanır. Bu programlarda belirtilen talimatlar takip edilerek gerekli ayarlar yapılabilir. Eğer SSD yönetim uygulaması bu işlevi desteklemiyorsa, Windows işletim sistemi Disk yönetimi içerisinde sürücü boyutunu düşürerek aynı sonuç elde edilebilir. SSD üzerindeki birim seçilip, sağ tıklama ile açılan menüde “birimi küçült” seçeneği seçilerek işlemin tamamlanması beklenir. a Over Provisioning ne demektir? Over-provisioning; sürücünün bilinen boş alanının kullanılmasını ifade eder. Kullanılmayan bölümleri yeniden tanımlayarak ya da mevcut kapasite feda edilerek dayanım ve performans elde edilir. Bazı SSD sürücüleri bu işlemin yapılabilmesini sağlayan yardımcı uygulamalar ile sunulur. Ayrıca eğer bir SSD sürücü mevcut sürücü kapasitesinden daha az bir kapasite biçimlendirilip bölüm oluşturuldu ise kalan alan otomatik olarak SSD tarafından Over-provisioning için kullanılabilir. Over-provisioning genellikle geçici ya da kalıcı olarak mevcut sürücü kapasitesini kullanır. Ancak bu kapasite kaybı sonucunda artan dayanım, gelişmiş performans ve yazmada artış elde edilir. a Garbage Collection (Çöp Toplama) işlevi nedir? Veriler, flash belleğe sayfalar(pages) olarak adlandırılan birimler halinde yazılır. Ancak, bellek sadece bloklar denilen daha büyük birimler halinde silinebilir. Bir blokun bazı sayfalarındaki veriler artık gerekli değilse (eskimiş sayfalar olarak da adlandırılır), bir blok üzerindeki yeni/iyi verilere sahip sayfalar okunur ve önceden silinmiş başka bir boş bloğa yeniden yazılır. Ardından, eskimiş veriler taşınmayarak boş bırakılan serbest sayfalar yeni veriler için kullanılabilir halde tutulur. Bu sürece çöp toplama (Garbage Collection) adı verilir. a ESD nedir ve neden önemlidir? Elektrostatik boşalma (Electrostatic discharge – ESD); bir nesnenin statik elektrik ile yüklenmesi ve daha sonra zıt kutupluluk yüklenmesi ile başka bir nesneye aniden bu elektriği aktarması olarak ifade edilebilir. Ayaklarınızda çorap varken bir süre halıda yürüdükten sonra bir kişiye ya da metal bir nesneye dokunulduğunda ortaya çıkan duruma benzer. Güçlü elektrostatik boşalma sesi işitilebilecek düzeyde olabilir ya da kıvılcımı görülebilir. Ancak çok güçlü olmasa da boşalma işlemi SSD ve benzeri elektronik malzemeye zarar verebilecek düzeyde olabilir. ESD hasarının en aza indirilmesi için SSD ve diğer hassas bileşenler takılırken topraklama yapan bileklikler kullanılması önerilir. a Dayanım nedir? Dayanım, SSD sürücünün tükenene kadar geçecek tahmini kullanım ömrünü ifade eder. Her SSD sürücünün sınırlı program/silme (program/erase -P/E) döngüsü dayanım değeri mevcuttur. Bu değer; kullanılan NAND yonganın veri saklama periyodu, çalışma sıcaklığı ve depolama sıcaklığı gibi farklı değişkenlere bağlıdır. Sıradan kullanıcıların PC kullanımlarında oluşacak yıpranma seviyesi, üreticiler tarafından laboratuvarlarda yapılan testlerdekilere göre daha düşük olacağından ve sürekli gelişen SSD teknolojileri sayesinde kullanıcılar garanti süresinden daha uzun süre SSD sürücülerini güvenle kullanmaya devam edeceklerdir. a SLC, MLC ve V-NAND arasında ne fark vardır? Multi-level cell (MLC) ve single-level cell (SLC) ifadeleri NAND flash bellek yongalarının verileri nasıl depoladığını belirtir. Bir SLC yongasında; bir hücre, bir bit bilgiyi belirten bir elektriksel yükü depolar. MLC yonga; değişken voltaj seviyeleri sayesinde bir hücrede 2bit veri depolayabilir. 3D V-NAND terimindeki V harfi (vertical) dikey kelimesini ifade eder. NAND Flash belleklerinin en yenisi olan bu teknoloji de hücreler dikey olarak yerleştirilmektedir.Geleneksel 2 Boyutlu Düzlemsel NAND yapılandırmasına göre performans ve dayanım iyileştirmeleri sunar. a SSD sürücüler ve HDD sürücülerin çalışma şekilleri arasında ne fark vardır? SSD sürücüler Rastgele ve Sıralı Okuma/Yazma işlemlerinde inanılmaz performans sunarlar. Bunun anlamı, daha hızlı sistem açılış ve kapanışı, uygulama açılışları demektir. Ayrıca çokluortam dosyalarını işlemek, veri aramak ve web tarama işlemleri de daha hızlı gerçekleşir.Tüm bunlar sayesinde SSD sürücülerin kullanıldığı sistemler HDD sürücülü rakiplerine göre daha hızlı tepkiler vererek, daha zengin bir kullanıcı deneyimi sunarlar. SSD sürücüler depolama için NAND flash yongalar kullandığından, daha yüksek dayanım ve güvenilirlik sunarlar. Ayrıca mekanik bileşenleri bulunmadığından daha düşük güç tüketimine sahiptirler. Bu sayede taşınabilir sistemlerde daha uzun pil ömrü sunarlar. SSD sürücüler farklı boyutlarda üretilebilmektedir. Çok daha küçük boyutları sayesinde yeni nesil küçük boyutlu ya hafif ve ince sistemlerde kolayca kullanılabilmektedirler. SSD sürücüler, çoklu işlem sırasında mekanik sürücü okuma kafasının sınırlayıcılığı engelinden kurtulmuşlardır. Bu sayede hız ve üretkenlikten taviz vermeden çok sayıda uygulama aynı anda çalıştırılabilir. a SSD sürücüler ile HDD sürücüler arasında donanımsal ne fark vardır? Katı Hal Sürücü – SSD verileri depolamak için flash bellek yongaları kullanır. Sabit Disk Sürücü – HDD verileri depolamak için yüksek hızda dönen manyetik yüzeyli disk plakaları kullanır. Katı Hal Sürücüler hareketli parça barındırmadıkları için; daha hızlı çalışır, darbe ve düşmeye karşı daha yüksek dayanım sunar. Ayrıca sabit disk sürücülere göre daha az güç harcarlar. a SSD sürücülerin ana bileşenleri nelerdir? SSD sürücüler NAND flash bellek, DRAM ve denetleyici mikroçip bileşenlerinden oluşur. NAND bellek sürücü içerisinde depolamanın yapıldığı flash yongalardır. DRAM sürücü işlemlerinden kullanılan SSD ön belleğidir. Denetleyici, NAND bellekler ve sistem arayüzü arasındaki koordinasyonu gerçekleştiren mikro işlemcidir. a Windows XP TRIM işlevi desteğine sahip midir? Hayır. Windows 7 ve üzeri işletim sistemleri TRIM işlevini destekler. Windows XP ve Windows Vista işletim sistemlerinde SSD sürücü ile sunulan yönetim programları kullanılarak TRIM işlevi el ile gerçekleştirilebilir. a Masaüstü sistemimde kullandığım SSD sürücü dizüstü, ultrabook ya da netbook sistemlerde de kullanılabilir mi? Evet. 2,5 inç SATA 6Gb/s (SATA III) standardı ile uyumlu tüm sistemlerde SSD sürücüleri kullanabilirsiniz. a SATA SSD sürücümü IDE arayüzlü sistemlerde kullanabilir miyim? SATA sürücüleri IDE yuvalarda kullanmayı sağlayan farklı çevirici çözümleri mevcuttur. Ancak SSD üreticileri, SATA sürücüleri bu tür çeviriciler ile kullanarak performanslarını sınırlamak yerine IDE arayüzlü olarak üretilen SSD sürücülerin kullanılmasını önermektedirler. a Yazma Önbelleğini nasıl etkinleştiririm? Güncel Windows işletim sistemlerinde bu ayar varsayılan olan etkin durumdadır. Etkin olup olmadığını kontrol etmek ve gerekirse etkinleştirmek için : Denetim Masası > Sistem > Aygıt Yöneticisi. Disk sürücüleri başlığı altındaki SSD sürücüye sağ tıklanıp özellikler seçilir. İlkeler sekmesinde “Aygıtta yazma önbelleğini etkinleştir” yanında bulunan kutucuk işaretlenip Tamam düğmesine basılarak pencere kapatılır. a Yazma Önbelleği (Write Cache)nedir? Yazma Önbelleği; SSD sürücünün işletim sisteminden gelen yazma isteklerini bir kuyruğa göndererek, işletim sisteminin verilerin yazım işini beklemek yerine, yazma işleminin yapılmasını sağlayarak performans artışı sunan geçici bellektir. a Sürücü birleştirme (defragment) SSD sürücümün performansını arttırır mı? Hayır. İçerisinde hareketli parça bulunmayan ve üzerindeki verilere aynı hızda ulaşabilen SSD sürücülerde disk birleştirme işleminin yapılmasına gerek yoktur. SSD sürücü ile sunulan programları kullanarak ya da farklı disk birleştirme uygulamaları kullanılıyorsa etkisiz hale getirilerek SSD sürücülerde disk birleştirme işlemi iptal edilmelidir. Bu işlem sadece sürücüyü yıpratarak performans düşmesine sebep olur. a SSD sürücümün performansını nasıl ölçerim? SSD sürücü performansı, sürücü ile birlikte sunulan programlar ile ölçülebilir. Ayrıca çeşitli yayıncılar tarafından sunulan ölçme ve karşılaştırma programları ile de SSD sürücü performans ölçümleri yapılabilir. Kullanılan ölçüm yöntemine bağlı olarak farklı performans sonuçları elde edilebilir. a SSD sürücümün kapasitesi neden üzerinde belirtilen değerden daha az? SSD üreticileri IDEMA (International Disk Drive Equipment and Materials) standartları ile uyumlu sürücüleri kullanıma sunmaktadır. Buna bağlı olarak mevcut sürücü kapasitesinin ortalama olarak %93’ü etkin kullanılabilir kapasite olarak belirlenir. Hesaplamaların tüketiciler için daha anlaşılır hale gelmesi için; üreticiler sürücü kapasitesi hesabında 1024MB=1GB yerine 1000MB=1GB olarak kabul eder. İşletim sistemleri kapasite hesaplarken 1024MB=1GB olarak hesaplar. Bu nedenle de sürücü kapasitesi ile işletim sistemi tarafından algılanan kapasite arasında farklılık ortaya çıkar. a e-DRIVE nedir, nasıl kullanılır? eDrive, Microsoft Windows işletim sistemleri tarafından sağlanan BitLocker’ın güvenlik performansını artıran bir teknolojidir. BitLocker yazılımsal şifreleme kullanmaktadır, ama eDrive destekli bir depolama cihazı ile kullanıldığında , donanım tabanlı şifreleme gibi çalışır. Ayrıca güvenlik ve performans artış sağlarken, CPU kullanımını en aza indirir. Windows işletim sistemi eDrive destekli bir depolama cihazına kurulduğunda BitLocker etkinleştirilerek şifreleme ve depolama güvenliği arttırılır. Farklı üreticiler tarafından sunulmuş eDrive destekli SSD sürücüler mevcuttur. eDrive hakkında detaylı bilgi için https://technet.microsoft.com/en-us/library/hh831627(v=ws.11).aspx adresindeki Microsoft bilgi sayfasını inceleyebilirsiniz. a TCG OPAL nedir, nasıl kullanılır? TCG Opal, TCG (Trusted Computing Group) tarafından belirlenen protokolü uygulayan bir kimlik doğrulama yöntemidir. TCG OPAL yazılım geliştirme firmaları tarafından temin edilen TCG yazılımı kurulmalıdır. Bu yazılım, Preboot Authentication ile kullanıcı kimlik doğrulamasını gerçekleştirir. Daha detaylı bilgi ve talimatlar için TCG yazılım firması ile görüşülmelidir. Ayrıca TCG Opal sadece özel gücenlik yazılımları ile etkinleştirilebilir ya da devre dışı bırakılabilir. a AES (Class 0 SED) nedir ve nasıl kullanılır? AES (Advanced Encryption Standard, Class0 SED) teknolojisi, bilgisayar verilerini korumak için tasarlanmış Amerika Birleşik Devletleri’nin standart algoritmasıdır. SSD sürücüde uygulanan AES teknolojisi, performans kaybını en aza indiren ve depolanan bilgiyi istenmeyen erişimlere karşı korumak için verileri şifreleyen donanım tabanlı denetleyici ve şifreleme teknolojisi kullanır. Çeşitli SSD sürücü modelleri AES-256bit şifreleme desteği ile sunulmaktadır. 256bit değeri, veriyi şifrelemek için kullanılan anahtarın uzunluğudur. Daha büyük bit değeri (512,1024 vb) daha güçlü şifrelemeyi ifade eder. BIOS ayarlarında HDD Password etkinleştirildiğinde, başka bir ek yazılım kurmanıza gerek kalmadan SED Class 0 etkinleşir. Bazı sistemler ya da BIOS bu özelliği desteklemiyor olabilir. AES şifreleme etkinleştirme örnek kullanımı (* BIOS ve sisteme bağlı olarak değişiklik gösterir.) : BIOS ayarlarında, Security > Password on boot > HDD Password AES şifreleme anahtarı seti SSD üzerinde bir NAND yongada saklanır. Bu anahtar kaybolursa SSD sürücüyü kullanabilmek ve şifreme anahtarını sıfırlamak için “Secure Erase” işlemi yapılmalıdır. Bu işlem sırasında sürücü içerisindeki verilerin tamamının silinecektir. a AHCI ne demektir? AHCI, Advanced Host Controller Interface kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. The Advanced Host Controller Interface (AHCI); Intel tarafından tanımlanan, SATA (Serial ATA) ana bilgisayar veri yolu bağdaştırıcılarının işlem özelliğine göre işlemesini belirleyen teknik bir standarttır. Bu tanım sisteme bağlanan bir depolama cihazı ile sistem arasında iletişimi sağlar. Sistem ve depolama cihazı gibi iki farklı dili konuşan bileşenin anlaşabilmesini sağlayan bir çevirmen olarak da düşünülebilir. SATA depolama cihazlarında Native Command Queuing (NCQ) , Hot Plugging (Hot Swapping) ya da Power Management gibi SATA işlevlerini kullanabilmek için BIOS ayarlarında AHCI etkinleştirilmiş olmalıdır. a SSD sürücümün performansı neden zamanla düşüyor? TRIM ve Garbage Collection gibi işlevler SSD sürücü performansın daima en iyi seviyede olmasını sağlayan işlevlerdir. TRIM işlevi Windows 7 üzeri işletim sistemlerinde otomatik olarak çalışır. Daha eski işletim sistemlerinde SSD ile birlikte verilen yazılımlar ile TRIM işlevi çalıştırılabilir. Performans düzelmez ise kullanıcıların verilerini yedekleyip sürücüyü ilk günkü haline sıfırlaması için “Secure Erase” işlemini yapmaları önerilir. Bu işlem için SSD ile sunulan uygulamalardaki talimatlar takip edilmelidir. a SSD sürücüm yavaş çalışıyor ne yapmalıyım? SSD sürücüler yapıları gereği uzun süreler boyunca çalıştıklarında “kirlenirler” SSD ile birlikte sunulan yazılımları kullanarak sürücü optimizasyon işlemi yapılır. Kullanıcıların bu işlemi düzenli olarak yapması önerilir. Sistemin ya da anakartın SATA III arayüzünü desteklediğinden emin olun. SATA II anakartlar SSD sürücülerin tam performans ile çalışmasına izin vermez. Performans ayarlarının aşağıdaki şekilde ayarlanmış olması gereklidir. Bilgisayarım > Yönet > Disk Yönetimi >Aygıt Yazma Önbelleği işlevi etkinleştirilmiş olmalı. BIOS, SATA Configuration: AHCI olarak ayarlanmış olmalı. Anakart sürücüleri kurulmuş ve güncellenmiş olmalı. a SSD Sürücüyü biçimlendiremiyorum, ne yapmalıyım? SSD sürücü sisteme doğru bağlanmadı ise algılanmayabilir. Sürücü bağlantılarını çıkarıp yeniden takınız. Sistem SATA bağlantısında yabancı madde ya da hasar olup olmadığını kontrol ediniz. SATA veri ve güç bağlantı kablolarını değiştirerek yeniden deneyiniz. SSD sürücüyü başka bir SATA bağlantısına bağlayarak yeniden deneyiniz. SSD sürücü bir genişleme kartına bağlı ise anakart üzerindeki SATA girişlerine bağlayınız. BIOS ayarlarını kontrol ediniz. Bağlantı yuvasının etkin ve SATA ayarının (AHCI/IDE) açık olduğundan emin olunuz. SSD sürücüyü başka bir sisteme bağlayarak sürücüde bir hata olup olmadığını kontrol ediniz. Secure Erase işlemi ile sürücüyü fabrika ayarlarına döndürün ve ardından sürücüyü yeniden bağlamayı deneyin. a Windows 7 Professional işletim sisteminde sürücüm algılanıyor ama ATA sürücü olarak listeleniyor. Bu normal midir? Windows 7 SSD sürücüleri ATA sürücü olarak algılar. SSD sürücüyü sorunsuz bir şekilde yapılandırır. a SSD sürücüme işletim sistemi kuramıyorum, ne yapmalıyım? Kurulum yaptığınız CD/DVD/USB sürücüyü kontrol edilmelidir. Sürücünün bağlı olduğu yuva ya da bağlantı kabloları kontrol edilmelidir. Anakart üzerindeki SATA bağlantısında herhangi bir hasar ya da yabancı parça bulunmadığı kontrol edilmelidir. Sürücüyü farklı bir yuvaya takıp ya da farklı bir SATA bağlantısı ile bağlayıp yeniden kontrol ediniz. SSD sürücü genişleme kartı ile bağlı ise kart kontrol edilmeli, ve sürücü doğrudan anakart üzerindeki SATA bağlantısına takılmalıdır. Windows 7 ve üzeri işletim sistemlerinde sistem alanı mevcut HDD sürücü üzerine kurulmuş olabilir. Kurulum yapmadan önce sisteme sadece SSD sürücü takılı olduğundan emin olun. SSD sürücüyü başka bir sisteme bağlayarak SSD sürücüde bir sorun olup olmadığından emin olun. a Linux ya da Mac sistemimde SSD bellenim(firmware) güncellemesini nasıl yaparım? x86-tabanlı Linux ve Mac sistemlerde bellenim güncellemesi ISO dosyası bir CD/DVD/USB sürücüye yazdırılır. Sistem bu CD/DVD/USB sürücüden açılır ve uygulama talimatları takip edilerek güncelleme gerçekleştirilir. Bellenim güncellemeleri ISO dosyaları üretici web sitelerinden indirilebilir. a SSD sürücüm için bellenim (firmware) güncellemelerini yapmak zorunda mıyım? Üreticiler en iyi deneyim için, bellenim güncellemelerinin yapılmasını önermektedirler. a SLC (Single-Level Cell) ve MLC (Multi-Level Cell) Flash yongalar arasında ne fark vardır? SLC Flash, bellek hücresi başına 1 bit bilgi depolar, bu da daha düşük güç tüketimi ve daha yüksek hücre dayanımı sağlar. Ancak SLC flash daha yüksek üretim maliyeti ve daha düşük kapasite seçeneklerine sahiptir. MLC Flash, bellek hücresi başına 2 bit very depolar, bu sayede NAND Flash depolama cihazının boyutu aynı kalırken depolama kapasitesi 2 katına çıkar. MLC ayrıca daha düşük üretim maliyetleri sunar. Ancak MLC Flash, hücre başına SLC’den daha çok veri depoladığı için daha yüksek güç tüketimi ve daha düşük dayanımı özelliklerine sahiptir. SLC MLC Voltaj 1,8/3,3V 3,3V Güç Tüketimi Düşük Normal Hız Yüksek Normal Maliyet Yüksek Normal a SSD sürücümün kopyalama (cloning) işlemi hatasız tamamlandı. Windows sistemim neden SSD’den açılmıyor? Microsoft teknik uzmanları tarafından verilen bilgilere göre Windows 10 yükseltmesi yapılan sistemlerde anakart ve depolama sürücüsü gibi donanım bilgileri yetkilendirme kaydı tutulmaktadır. Yükseltme işlemi yapılan sistem sürücüsünün yeni SSD sürücüye klonlanması durumunda donanım bilgilerinde tutarsızlık bulunduğundan, 0xc0000225 hata kodunun yer aldığı mavi ekran durumu oluşur. Windows 10 kurulumunun doğrudan yapıldığı ve etkinleştirildiği durumlarda bu hata ile karşılaşılmamaktadır. Windows işletim sistemi kaynaklı bu hatanın SSD sürücünüz ya da üretici kaynaklı bir çözümü bulunmamaktadır. a Windows Vista-7 işletim sistemi kurulu sistemimde BIOS içerisinde SATA ayarını IDE yerine AHCI yaptığımda SSD sürücüm neden hata veriyor? Windows işletim sistemleri kurulum sırasında sadece etkin bağlantı arayüzlerine ait sürücülerin kurulumunu gerçekleştirir. BIOS içerisinde AHCI tanımı yapıldığında Windows işletim sistemi kurulu AHCI sürücüleri bulamadığından sürücüye erişim sağlayamaz. Detaylı bilgi ve sistemi çalışır hale getirme için gerekli adımlar için: http://support.microsoft.com/kb/922976/en-us a SSD takılı sistemime Windows 7-Vista yüklerken neden “STOP 0x0000007B INACCESSABLE_BOOT_DEVICE,” hatası ile karşılaşıyorum? Windows işletim sistemleri kurulum sırasında sadece etkin bağlantı arayüzlerine ait sürücülerin kurulumunu gerçekleştirir. BIOS içerisinde AHCI tanımı yapıldığında Windows işletim sistemi kurulu AHCI sürücüleri bulamadığından sürücüye erişim sağlayamaz. Detaylı bilgi ve sistemi çalışır hale getirme için gerekli adımlar için: http://support.microsoft.com/kb/922976/en-us a İşletim sistemim ve diğer ayarlarımın eski sürücümden SSD sürücüme doğru olarak aktarıldığından nasıl emin olabilirim? Kullanıcıların kurulum için daha az zaman harcaması ve mevcut ayar ve programlarını kullanabilmelerine devam etmeleri için, sürücü klonlama/kopyalama işleminin yapılması önerilir. Bu işlem için özellikle SSD üreticisinin kendisi tarafından sunulan klonlama programlarının kullanılması önerilir. Yazılım ve donanım uyumluluğu sayesinde kullanıcılar, işletim sistemi, programlar ve sürücü içerisindeki diğer veri ve ayarları SSD sürücülerine güvenle kopyalayabilirler. a İşletim sistemimin TRIM desteklemiyorsa SSD sürücü performansını nasıl arttırabilirim? TRIM komutu desteği olmayan işletim sistemlerinden TRIM benzeri bir işlemin yapılması için sürücü ile birlikte sunulan uygulamalar kullanılabilir. Ayrıca Garbage Collection işlemi de sürücü performansını arttırmaya yardımcı olur. a Sistemim sadece SATA 1.5Gb/s ya da 3Gb/s arayüz desteğine sahip, SATA III 6Gb/s SSD kullanabilir miyim? SATA 6Gb/s SSD sürücülerin bir çoğu SATA 1.5Gb/s ve 3Gb/s arayüzleri ile geriye dönük uyumluğa sahiptir. Sisteminizde sorunsuz bir şekilde çalışabilirler. Ancak performansları SATA 1.5Gb/s ya da 3Gb/s arayüzlerinin izin verdiği değerler ile sınırlı olacaktır. a SATA SSD mi PATA SSD mi kullanmalıyım? SATA ve PATA farklı bağlantı arayüzleridir. Sistem ya da anakart kullanım kılavuzlarına bakılarak desteklenen arayüz ile uyumlu SSD sürücü satın alınmalıdır. a Sistem açılışında SSD sürücüm neden şifre talep ediyor? Destekleyen anakart ve sistemlerde BIOS ayarlarından açılışta ya da SSD sürücüye erişirken şifre talep edilmesi ayarlanabilir. a Serial ATA Revision 3.0 nedir? Serial ATA Revision 3.0; Serial ATA International Organization tarafından yayınlanan şartnamedir. Serial ATA Revision 3.0; bir önceki şartname tarafından sunulan çıktı değerini iki katına çıkararak 3Gb/s yerine 6Gb/s değerini sunarak depolama birimleri arasından çok daha hızlı veri aktarımı gerçekleştirilmesini sağlamıştır. Ayrıca Serial ATA Revision 3.0; iletim teknolojisini geliştirmek ve aktarım sırasında güç tüketimini azaltmak için NCQ komutu gibi ek teknolojileri de içermektedir a M.2 nedir? M.2 tek bir biçim faktörü modül çözümü üzerinde; genişleme, etkileşim ve daha yüksek bütünleşme işlevleri sağlayan yeni bir biçim faktörüdür. M.2 SSD sürücüler, mSATA ve Half-Slim sürücülere göre daha küçük boyutlarda daha yüksek kapasiteli çözümler sağlar. a M.2 22110, 2280, 2260, 2242 kodlu sürücüler arasında ne fark vardır? M.2 sürücülerin adlandırmasında genişlik ve uzunluk değerleri birlikte kullanılır. M.2 22110: 110mm x 22mm x 3.5mm (uzunluk x genişlik x kalınlık) M.2 2280: 80mm x 22mm x 3.5mm (uzunluk x genişlik x kalınlık) M.2 2260: 60mm x 22mm x 3.5mm (uzunluk x genişlik x kalınlık) M.2 2242: 42mm x 22mm x 3.5mm (uzunluk x genişlik x kalınlık) a Tüm M.2 SSD sürücüler PCIe arayüzü desteğine sahip midir? Fiziksel olarak uyumlu olmalarına rağmen tüm M.2 SSD sürücüler PCIe bağlantı arayüzü desteğine sahip değildir. Birçok M2. SSD sürücü sadece SATA III arayüzü desteğine sahiptirler. a Aygıt yöneticisi ekranında SSD sürücüm listelenmiyor? Sisteminiz SSD sürücüyü otomatik algılamamış olabilir. Windows aygıt yöneticisinde “Donanım Değişikliklerini Tara” işlemi ile sürücün algılanması sağlanabilir. BIOS ayarlarında sürücü yuvalarında “Hot-Plug” işlevi kapalı olabilir, Windows sürücüyü algılamayabilir. Sistemi yeniden başlatın, BIOS ayarlarına girin. SATA Configuration menüsüne girin ve her SATA yuvası için Hot Plug işlevinin “Enable” olduğundan emin olun. Farklı anakart üreticileri için BIOS ayarlarına girmek için: GIGABYTE –>F12, ASUS –> F8, ASRock –> F11, Biostar –> F9, MSI –> F11, Intel –> F10 SSD sürücü doğru takılmadı ise sistem tarafından algılanamaz. Sürücüyü yeniden bağlayın. Sürücü biçimlendirilerek bir bölüm oluşturulmamış ise sistem tarafından algılanmayabilir. Bilgisayarım > Yönet > Disk Yönetimi ekranında sürücü listeleniyorsa, Ayrılmamış olarak işaretlenen alan biçimlendirilerek sistem yeniden başlatılmalıdır. a SSD sürücüm BIOS tarafından algılanmadı ise ne yapmalıyım? BIOS sürümü eski ise SSD sürücüler algılanmayabilir. En güncel sürümü yükleyiniz. SSD sürücü doğru takılmadı ise sistem tarafından algılanamaz. Sürücüyü yeniden bağlayın. SATA girişinde sorun varsa BIOS sürücüyü algılayamaz. SSD sürücüyü farklı bir SATA yuvaya bağlayarak kontrol ediniz. a SSD sürücüler için en iyi RAID yapılandırması nedir? “En iyi” RAID yapılandırması yoktur. Tüketiciler, kullanım senaryoları ile en uyumlu RAID yapılandırmalarını kendileri belirler. Her bir RAID yapılandırmasının kendine özgü artı ve eksi yönleri vardır. Ancak şu söylenebilir, 2 ya da daha fazla SSD sürücü ile en yüksek hızda yapılandırma için RAID 0 tercih edilmelidir. a 2.5 inç SSD sürücümü masa üstü sistemime nasıl takarım? Eğer eski HDD sürücünüzü çıkaracaksanız, eski sürücünüzden söktüğünüz veri ve güç kablolarını yeni SSD sürücünüze bağlayın. SSD ve HDD sürücünüzü beraber kullanacaksanız, SSD sürücünüzü yeni bir SATA veri kablosu ile anakartınıza bağlayın. Sürücünüzü kasa içerisinde fazla karmaşa yaratmayacağı bir yere yerleştirin. SSD sürücünüzü kasa içerisinde sabitlemek isterseniz. Uyumlu 2.5 sürücü yuvalarına takabilir ya da 3,5 inç çevirici adaptör kullanarak 3,5 inç sürücü yuvasında kullanabilirsiniz. a SSD sürücüyü nasıl sistem önyükleme sürücüsü olarak kurarım? En iyi işletim sistemi performansı için işletim sistemi SSD sürücü üzerine kurulmalıdır. Yeni işletim sistemi kuracağınız sistemde, çakışma ya da veri kaybını önlemek için sisteme bağlı olan tek sürücünün SSD olduğundan emin olun. a SSD sürücüm için özel SATA 6Gb/s (SATA III) kabloya ihtiyacım var mı? Hayır. Tüm SATA kablolar SATA 6Gb/s (SATA III) ve SATA SSD sürücüler ile uyumludur. Bazı üreticiler sürücüler ile birlikte özel kablolar sunmaktadır. Ancak bu performansa bir etki etmemektedir. Genellikle bağlantıların kolayca ayırt edilebilmesini sağlar. a SSD sürücüm için aygıt sürücülerini nereden bulabilirim? SSD sürücü için aygıt sürücüsü indirilmesine gerek yoktur. Tüm SSD sürücüler tak çalıştır cihazlardır, sisteme bağlandıklarında sistem tarafından hemen tanınırlar. a SSD sürücüm için özel donanım sürücüleri yüklemem gerekir mi? Hayır. SSD sürücüler standart HDD sürücüler yerine kullanım için tasarlanmışlardır. a Daha eski bir bellenim sürümünü sürücüme kurabilir miyim? Hayır. Sürücü yazılımı güncellendiğinde, daha eski bir sürümün yüklenmesi mümkün olmaz. Bu işlemin yapılmasını gerektirecek bir durum da yoktur. Çünkü üreticiler, yeni sürücü en iyi performans, güvenilirlik ve uyumluluk için test ettikten sonra kullanıma sunarlar. a Yeni bellenim yüklenmesi SSD içerisindeki verilerin silinmesine sebep olur mu? Bellenim güncellemeleri genellikle sürücü içerisindeki verilere zarar vermez. Ancak bazı durumlarda sürücü üzerinde temel bir değişiklik yapacak bellenim güncellemelerinde sürücü içerisindeki tüm verilerin silinmesi gerekebilir. Tüm SSD üreticileri güncelleme yapılmadan önce SSD sürücü içerisindeki verilerin yedeklenmesini önerir. a SSD bellenim-yazılım güncellemelerini yapmak zorunda mıyım? Üreticiler en iyi deneyim için, bellenim güncellemelerinin yapılmasını önermektedirler. a Bellenim Güncellemesi – Firmware Update nasıl yapılır? Üreticiler daha iyi kullanıcı deneyimi, performans ve uyumluluk için yeni bellenim sürümleri yayınlayabilirler. SSD yönetim programları aracılığı ile kullanıcılar güncelleme konusunda bilgilendirilir. Güncelleme işlemi doğrudan SSD yönetim programı ile ya da CD/DVD/USB içerisine kurulu DOS-tabanlı bellenim güncelleme uygulaması ile yapılabilir. Not: Her iki işlem sırasında de sistem kapatılmamalı ve SSD sürücü çıkarılmamalıdır. SSD Yönetim Programı ile güncelleme SSD yönetim programı ekranında yeni bellenim güncellemesi bilgisi yer alır. Uygulama talimatları takip edilerek güncelleme işlemi gerçekleştirilir. DOS Tabanlı Bellenim Güncelleme uygulama İlgili dosyalar CD/DVD/USB sürücüye yazılır. Sistem yeniden başlatılır ve yazılımın bulunduğu CD/DVD/USB üzerinden başlaması sağlanır. Güncelleme uygulaması çalıştırılır. Uygulama talimatları takip edilerek güncelleme işlemi gerçekleştirilir. a Bellenim(firmware) nedir? Nasıl güncellenir? Bellenim (firmware) sürücülerin NAND yarı iletken yongalarında depolanan ufak boyutlu bir yazılımdır. Aygıtın çalışması için gerekli yazılım kod ve komutlarını barındırır. Bellenim (firmware) yazılım güncellemeleri ile güncellenebilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu sayede üreticiler donanım performans ve kalitesinde geliştirme yapabilirler. SSD sürücülerin bellenim güncellemeleri genellikle üretici tarafından sunulan yönetim programları ile gerçekleştirilir. Bu yazılımlar CD olarak verilebilir ya da üretici destek sayfalarından indirilebilir. a SATA 3Gb/s (SATA II) destekli anakartım var. HBA genişleme kartı alıp SATA 6GB/s (SATA III) ile SSD sürücümü bağlamam doğru olur mu? Güncel tüm SSD sürücüleri SATA III (6GB/s) arayüzü ile en yüksek performansı sunarlar. Ancak genişleme kartları ile tam performans sunamayabilirler. SSD sürücülerden en iyi performansı elde etmek için kullanıcıların SATA III destekli anakart/sistem kullanmaları önerilir. a AHCI ayarlarını nasıl yapılandırabilirim? AHCI etkinleştirmenin en iyi yolu BIOS ayarlarına girilerek ayarlanmasıdır. Ardından işletim sistemi kurulmalıdır.Sistemi başlatın, BIOS ayarlarına girin ve ilgili ekranda SATA ayarını IDE değil AHCI seçin. İşletim sistemini kurun. Eğer Windows işletim sistemi BIOS’da AHCI seçilmeden kuruldu ise, sistem hatası oluşabilir. Bu sorunu çözmek için Windows yeniden kurulmalı ya da aşağıdaki adımlarda belirtilen ayarlar yapılmalıdır. Başlat>Çalıştır kutusuna “”regedit”” yazın ve Tamam düğmesine basarak Kayıt Defteri Düzenleyicisi penceresini açın. HKEY_LOCAL_MACHINE > SYSTEM > CurrentControlSet > services > msahci menüsünü takip ederek açılan pencere de “Start” başlığını bulun. Çift tıklayıp değeri “0” yaptıktan sonra sistemi yeniden başlatın. BIOS ayarlarına girin, SATA ayarını IDE yerine AHCI olarak değiştirin. Örnek bazı üretici BIOS-AHCI ayarı adımları: ASUS Intel chipset : Main > Storage Configuration > Configure SATA as AHCI seçin ASUS AMD chipset : Main > Storage Configuration > SATA Mode Select AHCI seçin GIGABYTE Intel chipset : Integrated Peripherals > SATA RAID/AHCI Mode AHCI seçin GIGABYTE AMD chipset : Integrated Peripherals > OnChip SATA Type AHCI seçin MSI Intel chipset/ AMD chipset : Integrated Peripherals > On-Chip ATA Devices > RAID Mode, AHCI seçin a Hangi işletim sistemleri SSD desteğine sahiptir? Tüm işletim sistemleri SSD sürücüleri destekler. Ancak her işletim sistemi SSD sürücülerin en iyi performansta çalışmasını sağlayamaz. Örneğin Windows XP ve Windows Vista gibi eski işletim sistemleri SSD sürücüler ile çalışır, ancak TRIM gibi SSD bakım işlevlerini desteklemez.